Actieplan versterken ketenaanpak zedenzaken: waar staan we nu?
Sinds september 2022 loopt het Actieplan versterken ketenaanpak zedenzaken. Op dinsdag 11 februari maakten strafrechtprofessionals in Utrecht met elkaar de balans op tijdens het gelijknamige congres. In een sfeervolle kapel werden zij bijgepraat over verschillende initiatieven die binnen de keten zijn opgezet en wat er is geleerd. Duidelijk werd dat elkaar en elkaars werkwijze kennen waardevol zijn gebleken in het verbeteren van de ketenaanpak: 'We moeten leren van elkaar om te weten wat werkt.'
|
Over het actieplan |
Zuinig zijn op de professional
Na een kort welkomstwoord van Michiel de Ridder, directeur Strafrechtketen, was het woord aan Ingrid Coenradie, staatssecretaris van Justitie en Veiligheid. Zij benadrukte dat het belangrijk is om aandacht te hebben voor de menselijke uitdagingen die zedenzaken kennen. Daarbij haalde zij een brief aan, een noodkreet, die zij ontving van een zedenrechercheur. Hij schreef over de werkdruk en onderbezetting, waardoor zaken blijven liggen. 'Het systeem draait op de energie van professionals die tegen hun grenzen aanlopen. Terwijl we juist zuinig moeten zijn op deze professionals, omdat ze van grote waarde zijn voor kwetsbare mensen in een onveilige omgeving.'
Een goede samenwerking binnen de keten is dan ook essentieel om die capaciteitsuitdagingen tegen te kunnen gaan, ziet Coenradie. “We moeten leren van elkaar om te weten wat werkt. Daarom zijn we hier vandaag, om elkaar te leren kennen en die samenwerking te verbeteren.”
Herstelrecht als aanvulling
Over het herstelrecht interviewde beleidsadviseur Jiska van Dijk strafrechtmediator Rebecca Leeuwenberg en herstelbemiddelaar Yvanka op den Kelder. Een betekenisvolle interventie gericht op het slachtoffer. Dankzij mediation kan hij of zij aan de verdachte overbrengen wat de daad met hem of haar gedaan heeft. Leeuwenberg: “Dit kan voor veel slachtoffers bijdragen aan de verwerking en aan hun herstel. ”Hiermee is het herstelrecht een waardevolle aanvulling op het strafrecht.” Op den Kelder: “We geven hiermee regie terug aan die mensen die daar behoefte aan hebben.”
Toch weten slachtoffers niet altijd dat herstelrecht een mogelijkheid is, terwijl zij hier conform de wet over geïnformeerd dienen te worden. Yvanka en Rebecca tippen dan ook om bij slachtoffers te benoemen dat het er is, ongeacht in welke fase van het proces zij zitten. Op den Kelder: “Of je nu werkt bij de politie, rechtbank of slachtofferhulp: informeer slachtoffers hierover. Er zijn zoveel momenten waar het kan passen, maar het is niet verplicht. Het slachtoffer maakt uiteindelijk zelf de keuze.”
'Ik heb een plek gevonden waar ik mijn verhaal kwijt kan zonder veroordeeld te worden.'
Inclusie in plaats van isolatie
Hester Smit nam de aanwezigen mee in de aanpak van COSA (Cirkels van Ondersteuning en Aanspreekbaarheid), waarmee zedendaders na hun veroordeling weer een bestaan kunnen opbouwen in de samenleving, en die de kans op recidive vermindert. De aanpak werkt volgens het principe van inclusie in plaats van isolatie. Getrainde vrijwilligers vormen een sociaal netwerk rondom de zedendader waarop hij of zij kan terugvallen. De resultaten zijn positief, vertelt Smit: 'Deelnemers aan COSA hebben een veel lagere kans op terugval, verbeteren hun probleemoplossend vermogen, hebben meer zicht op hun eigen behoeften en wensen, en ontwikkelen een positiever zelfbeeld.' Vanwege de korte lijnen met daders kan de aanpak ook gebruikt worden als tussenpartij richting herstelbemiddeling.
Arnold, die al vijf jaar begeleiding krijgt, vertelt wat de aanpak voor hem betekent: 'Ik heb een plek gevonden waar ik mijn verhaal kwijt kan zonder veroordeeld te worden.' Moeilijke onderwerpen waarmee hij zijn familie of vrienden niet wil belasten, bespreekt hij met zijn vrijwilliger. Die helpt hem tegelijkertijd om niet alleen stil te staan bij zijn delict, maar ook aan zijn welzijn te denken. Een waardevolle ondersteuning, waardoor Arnold zich sociaal meer gesetteld voelt in de maatschappij.
Begeleiding gedurende het strafproces
Na een korte energizer, geleid door dagvoorzitter Sylvain Gaspersz, kregen de aanwezigen een kijkje in de werkwijze van de slachtoffercoördinatoren van het Openbaar Ministerie (OM). Wanneer een zaak wordt overgedragen aan het OM, begeleiden zij het slachtoffer gedurende het strafproces, van begin tot eind. 'We handelen vanuit zijn of haar behoeften', vertelt Nienke Stark van het OM, zelf slachtoffercoördinator. 'Is een slachtoffer bijvoorbeeld gespannen voor de zitting? Dan kijk ik of er iets geregeld kan worden om die spanning te verminderen, bijvoorbeeld door te regelen dat de zitting in een videozaal plaatsvindt.'
Voor een aantal verbeterpunten hebben Stark en haar collega’s actiepunten opgesteld. Zo werkt de politie aan een consistente informatievoorziening zolang een zaak bij hen ligt, en een warme overdracht naar de slachtoffercoördinator van het OM. Ook werkt het OM aan het toevoegen van meer informatie op haar website over het proces en de doorlooptijden voor slachtoffers. Tot slot wordt binnen de parketten gewerkt aan de verbetering van de interne samenwerking, door best practices te delen.
'Mensen echt kennen, dat is waar een goed netwerk om draait.'
Een goed netwerk
Sasha ter Hoeven, reclasseringswerker en Tim Schoonderwaldt, operationeel specialist bij de politie, vertelden hoe reclassering en politie werken aan een betere samenwerking. Zij benadrukten: een vroegtijdige signalering en een gezamenlijke aanpak van politie en reclassering zijn essentieel om recidive van zedenmisdrijven te voorkomen. Ter Hoeven: 'Door recidiveonderzoek en risicotaxatie naar voren te halen, kunnen we risico’s sneller inschatten en kan er een passend plan van aanpak worden opgesteld.'
Middels een pilot experimenteerden beide partijen de afgelopen jaren met het vormgeven van de samenwerking. Een belangrijke les die zij opdeden, is dat nabijheid de samenwerking helpt. Tim: 'Mensen echt kennen, dat is waar een goed netwerk om draait. Met e-mails en dingen regelen op afstand ga je het niet redden.' Sasha beaamt dit: 'Het is juist belangrijk om iemand te kunnen spreken en korte lijntjes te hebben.' De oproep van Tim aan de zaal is dan ook: 'Ga bij elkaar zitten, net zoals vandaag. Zoek niet de barrières op maar kijk met elkaar naar wat er wel kan.'
Verbeterpunten identificeren
Om de werkprocessen en de samenwerking te verbeteren, namen zedenrechercheurs, officieren van justitie en rechters in het arrondissement Oost-Brabant de afgelopen jaren deel aan de Leertafel zedenzaken. Met als doel om meer over elkaars organisatie en werkwijze te leren, door te bespreken wat er binnen organisaties met een zaak gebeurt. Vonnissen van zowel veroordelingen als vrijspraken werden besproken en dossiers werden geanalyseerd om te kijken wat er anders en beter had gekund. Zo konden de deelnemers leren van gemaakte fouten en verbeterpunten identificeren. Een initiatief dat de toegevoegde waarde toont van elkaar en elkaars werk kennen.
Deelnemers Aart-Jan den Besten, coördinator van het actieplan bij de directie Strafrechtketen, Hugo Storij van het OM, Stephie Wiering en Anne-Marie Brekelmans van de politie vertelden welke lessen de pilot opleverde. Zo bleek dat er voor steunbewijs niet altijd veel getuigen nodig zijn, en dat politie en rechter anders kunnen denken over de waarde van bewijs. Afsluitend gaven zij tips voor het opzetten van een eigen leertafel. Ook geïnteresseerd? Neem contact op met Den Besten of de ketencoördinator in jouw regio. Den Besten: 'Wij kunnen jullie begeleiden, of – als je het zelf wilt organiseren – voorzien van waardevolle informatie.'
We hebben elkaar nodig
Mariëtte Hamer, regeringscommissaris seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld, reflecteerde tot slot op de impact die de uitzending van BOOS over The Voice heeft gehad op ons land. De oprichting van het Nationaal Actieprogramma dat hieruit voortkwam, het intensieve gesprek dat sindsdien wordt gevoerd over seksueel grensoverschrijdend gedrag en geweld in onze samenleving, maar ook de dilemma’s waar we als samenleving en professionals mee worstelen. Die dilemma’s komen overeen, vertelt Hamer: 'Waar kan ik het melden? Wat is adequaat onderzoek? Wat zijn de juiste sancties, en hoe volgt herstel?' Maatschappij en professional kunnen hierbij van elkaar leren. Dat is een waardevolle aanvulling op de aanpak die in de samenleving wordt ontwikkeld, en die tegelijkertijd één keten vormt met de strafrechtketen. 'We hebben elkaar nodig om seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld samen effectief te bestrijden.'
Meer informatie
Wil je meer weten over de initiatieven die tijdens het congres besproken zijn? Op deze downloadpagina van het congres vind je meer informatie.
