Update wetgevingstraject Wetboek van Strafvordering
De afgelopen jaren is gewerkt aan een nieuw Wetboek van Strafvordering. In dit wetboek staan de procesregels voor de opsporing, vervolging en berechting van strafbare feiten. Het huidige wetboek uit 1926 is verouderd en na ongeveer 150 wijzigingen onoverzichtelijk geworden. Het nieuwe wetboek is een toekomstbestendig wetboek dat voor mensen toegankelijk is, voorziet in een evenwichtig stelsel van rechtswaarborgen en in de praktijk werkt voor de honderdduizend professionals in de strafrechtketen.
Advies Raad van State
In het voorjaar heeft de Raad van State advies uitgebracht over het wetsvoorstel voor het nieuwe Wetboek van Strafvordering. Vanaf dat moment werkt de directie Wetgeving en Juridische zaken van het ministerie van Justitie en Veiligheid aan het verwerken van het advies in het wetsvoorstel. De planning is om het aangepaste wetsvoorstel nog dit jaar in te dienen bij de Tweede Kamer.
Wetgevingssporen
Het vernieuwen van zo’n grote wet is een omvangrijk en ingewikkeld traject. Om het overzichtelijk te maken is voor ieder onderdeel van het wetgevingstraject een zogenaamd ‘sporenoverzicht’ opgesteld. In totaal zijn er vier sporen.
Innovatiespoor
Het innovatiespoor bestaat uit de Innovatiewet Strafvordering. Deze wet heeft als doel om al ervaring op te doen met een aantal nieuwe onderwerpen uit het nieuwe Wetboek van Strafvordering. De Innovatiewet treedt op 1 oktober 2022 in werking.
De Innovatiewet maakt het mogelijk om vooruitlopend op de invoering van het nieuwe wetboek vijf pilots uit te voeren:
- Gegevens na inbeslagname: nieuwe bevoegdheden voor digitale opsporing.
Betrokken ketenpartners: politie, KMar, BOD’en, NFI, OM en de Rechtspraak - Uitbreiden bevoegdheden hulpofficier van justitie met enkele minder ingrijpende opsporingsbevoegdheden.
Betrokken ketenpartners: politie, BOD’en, OM en de Rechtspraak - Mediation: uitbreiding van mediation-mogelijkheden in het strafproces.
Betrokken ketenpartners: politie, OM en de Rechtspraak - Prejudiciële procedure in het strafrecht
Betrokken ketenpartners: de Rechtspraak en de Hoge Raad. - Audio Visuele Registratie (AVR): mogelijkheden voor het werken met een verkort proces-verbaal in combinatie met audio of audiovisuele opnamen van een misdrijf (overval) en van een verhoor of van een terechtzitting in plaats van een volledig uitgewerkt proces-verbaal. Betrokken ketenpartners: politie, OM en de Rechtspraak
De pilots 1 tot en met 4 starten per 1 oktober a.s. De pilot AVR start waarschijnlijk aan het einde van dit jaar. De pilots hebben een looptijd van 3 jaar. Voor 1 oktober 2024 worden de pilots door het WODC (Wetenschappelijk Onderzoek- en Datacentrum van het ministerie van Justitie en Veiligheid) geëvalueerd. Met de uitkomsten kan zo nodig rekening worden gehouden bij de verdere uitwerking van de wetgeving (aanvullingsspoor) en bij de inrichting van de desbetreffende (nieuwe) werkprocessen.
In de volgende nieuwsbrief volgt meer informatie over de inhoud van de pilots en de regio’s waar deze plaats vinden.
Vaststellingsspoor
Het vaststellingsspoor bevat de kern van het wetgevingsproject; het nieuwe wetboek. Dit spoor bevat twee vaststellingswetten:
- Eerste vaststellingswet: de Boeken 1 tot en met 6 van het nieuwe wetboek. In deze boeken worden inleidende bepalingen en definities met betrekking tot strafvordering opgenomen. Ook geeft het wetboek regels over het opsporingsonderzoek, beslissingen over vervolging, berechting en het instellen van rechtsmiddelen (hoger beroep, verzet etc.). Tot slot bevat Boek 6 de bijzondere regelingen. Naar verwachting wordt dit wetsvoorstel nog dit jaar bij de Tweede Kamer ingediend.
- Tweede vaststellingswet: omzetting huidige Boeken 5 en 6 naar de Boeken 7 en 8 in het nieuwe wetboek. Deze boeken gaan over de tenuitvoerlegging en internationale samenwerking in strafzaken. Nadat de eerste vaststellingswet is ingediend bij de Tweede kamer, wordt de conceptversie van de tweede vaststellingswet aan de ketenpartners voorgelegd.
Invoeringsspoor
Ook de invoeringswetgeving bestaat uit verschillende onderdelen. Een belangrijk onderdeel wordt gevormd door het overgangsrecht. Daarin wordt vastgelegd welke regels gelden voor strafzaken die voor de invoering van de nieuwe wet zijn gestart. Denk daarbij bijvoorbeeld aan welke onderdelen uit de oude wet in deze zaken nog van kracht blijven en voor welke periode. Omdat het nieuwe wetboek in één keer wordt ingevoerd, wordt de duur van het overgangsrecht zo kort mogelijk gehouden.
In het afgelopen jaar is het merendeel van het overgangsrecht van de Boeken 1 tot en met 6 in concept voorgelegd aan de ketenorganisaties en wordt in samenspraak met hen gewerkt aan deze wetgeving. Zodra dit is afgerond wordt verder gewerkt aan het overgangsrecht voor de Boeken 7 en 8.
Omdat het nieuwe wetboek een hele andere nummering kent dan het huidige wetboek, moeten de verwijzingen naar het Wetboek van Strafvordering in andere wetten worden aangepast. Dit traject – genaamd aanpassingswetgeving - vormt het tweede onderdeel van de invoeringswetgeving. Het gaat hierbij om wetsartikelen in het Wetboek van Strafrecht en andere aan het strafrecht verwante wetten. In een aparte invoeringsrijkswet worden de diverse wijzigingen in de rijkswetten (wetten die gelden voor het hele koninkrijk) doorgevoerd.
Aanvullingsspoor
Het aanvullingsspoor is het laatste wetgevingsspoor. In dit spoor worden aanvullingswetsvoorstellen geformuleerd en vastgesteld. Als er wetteksten moeten worden gewijzigd op het moment dat de behandeling in de Kamers al zo ver is dat de nieuwe teksten al vast staan, worden die opgenomen in een aanvullingswetvoorstel. Zo’n aanvullingswetsvoorstel heeft een beperkte omvang en wordt parallel aan de behandeling van een vaststellingswet naar de Kamers gestuurd. Hiermee voorkomen we vertraging in het wetgevingsproces. Een onderwerp dat bijvoorbeeld kan worden meegenomen in een aanvullingswet is een tekstwijziging naar aanleiding van de uitkomst van de evaluaties van de pilots Innovatiewet Strafvordering.