Het Openbaar Ministerie (OM) is verantwoordelijk voor het opsporen en vervolgen van strafbare feiten. Het OM kan als enige instantie in Nederland bepalen of iemand voor de strafrechter moet verschijnen. En zo ja, voor welk strafbaar feit. Daarvoor werkt het OM samen met de politie en andere opsporingsdiensten. De officier van justitie leidt het opsporingsonderzoek.
Het OM zorgt er ook voor dat het vonnis van de rechter wordt uitgevoerd. Dat boetes dus worden betaald, gevangenisstraffen worden uitgezeten en taakstraffen goed worden uitgevoerd. Samen met de rechters is het OM onderdeel van de rechterlijke macht.
Het werk van het OM is erop gericht dat:
- daders een passende straf krijgen;
- slachtoffers en nabestaanden het gevoel hebben dat er iemand naast hen staat;
- de samenleving voelt dat het recht bij het OM in goede handen is.
Aan het hoofd van het OM staat het College van procureurs-generaal. De procureurs-generaal bepalen het landelijk opsporings- en vervolgingsbeleid.
De organisatie
Het OM is een landelijke organisatie verdeeld over 10 regio’s, arrondissementen genoemd. Het kantoor van het OM in een regio heet een arrondissementsparket. Deze is gekoppeld aan een rechtbank. Elk arrondissementsparket staat onder leiding van een hoofdofficier van justitie. Voor strafzaken in hoger beroep heeft het OM een eigen parket: het Ressortsparket. Een vertegenwoordiger van het Ressortsparket die optreedt in de rechtszaal heet advocaat-generaal. Daarnaast heeft het OM een aantal organisatieonderdelen die landelijk bevoegd zijn hun taken uit te voeren.
Rol in de strafrechtketen
Het OM bemoeit zich alleen met het strafrecht, dus niet met burgerlijke zaken.
De hoofdtaken van het OM zijn:
- leiding geven aan de politie bij het opsporen van strafbare feiten;
- strafbare feiten vervolgen en verdachten voor de rechter brengen;
- afdoen van strafbare feiten zonder tussenkomst van een rechter.
In de strafrechtketen zit het OM dus tussen de politie en de rechtspraak in. Om te weten wat lokaal speelt, overlegt het OM lokaal met de politie en de burgemeester over de aanpak van criminaliteit en veiligheid: het zogenaamde driehoeksoverleg.
Overige taken
Het OM heeft nog verschillende andere taken die minder bekend zijn, onder andere:
- De officier van justitie kan de rechter vragen om iemand gedwongen op te nemen in een psychiatrisch ziekenhuis. Het gaat om personen die door een psychische stoornis een gevaar voor zichzelf of hun omgeving vormen.
- Het OM moet toestemming geven voor het begraven van het stoffelijk overschot als iemand een niet-natuurlijke dood is gestorven.
