Laat zien waar de pijn zit

Weblogbericht | 21-02-2022 | Chris van Dam

Directeur Strafrechtketen Michiel de Ridder vroeg mij in zijn vorige column: ‘Wat zijn voor jou de uitdagingen waar de strafrechtketen voor staat en welke suggesties kun je de keten aanreiken?’ Ik zou graag met die laatste vraag starten.

Mijn suggestie gaat over het gebruik van de strafrechtketenmonitor. In dit document leggen de organisaties in de keten ieder jaar verantwoording af over hun prestaties. Een goede zaak uiteraard, maar wat mij betreft kan de keten deze monitor nog meer gebruiken om te laten zien waar de pijn zit. Als we de laatste tijd in Den Haag één ding geleerd hebben – zie het rapport van de commissie Bosman over uitvoeringsorganisaties – dan is het dat uitvoeringsorganisaties meer uit de schaduw van het beleidsdepartement moeten stappen en meer zelf hun prestaties en hun problemen moeten laten zien. Een voorbeeld: in de vorige monitor stond op pagina 7 hoeveel zaken vroegtijdig werden beëindigd onder meer vanwege capaciteitsoverwegingen. Dat is zeer relevante informatie, maar de minister en het departement zullen dat vast geen fijn verhaal vinden. Stop als ketenpartners deze informatie niet weg, maar maak hier een hoofdpunt van. Het is nogal wat dat je aangiftes (in 2020 ruim 58.000) niet in behandeling kunt nemen, onder andere omdat je niet genoeg mensen hebt. Een probleem dat je met meer urgentie aan de kamer en de minister zou moeten laten weten. Niet alleen omdat het iets betekent voor de prestaties en het aanzien van de keten, vooral omdat er achter deze droge cijfers mensen zitten met problemen en omdat het gaat om het vertrouwen in het strafrecht en in de rechtsstaat. Je wil voorkomen dat mensen het heft in eigen hand nemen, als hun aangifte niet wordt opgepakt.

Bewaar de strafrechtketen als laatste redmiddel

Meer laten zien waar de pijn zit, is wat mij betreft echt noodzakelijk.  Want ik vind dat er in de tien jaar dat de keten op deze wijze samenwerkt te weinig resultaat is geboekt. Te weinig zaken halen de eindstreep en de doorlooptijden blijven slecht. Meer mensen vind ik niet de gewenste oplossing en we moeten daar ook eerlijk over zijn: het gaat ook gewoon niet gebeuren op korte termijn. Er wordt niet ineens een blik nieuwe mensen opengetrokken.  Als enige oplossing zie ik daarom de – al jaren gewenste – toename van selectiviteit aan de voorkant van de keten. We weten allemaal dat er veel zaken in het strafrecht komen, die daar niet horen. Zet daarom aan de voorkant de beste mensen neer die die selectie kunnen maken. Werk daar bijvoorbeeld ook zeer nauw samen met het sociaal domein, investeer daar in mediation. Bewaar de strafrechtketen als laatste redmiddel. En wees daar hard, soms activistisch in.

Ik zie heus dat er ook goede dingen zijn gebeurd in de afgelopen 10 jaar. De informatiehuishouding is veel beter op orde, met die ketenmonitor als belangrijk instrument. Daarnaast is de onderlinge samenwerking de afgelopen 10 jaar sterk verbeterd. Kijk alleen al naar de oplossingen die partijen in coronatijd met elkaar hebben bedacht. Dat lukt alleen als de lijntjes kort zijn. Maar als ik hoor dat het  Bestuurlijk Keten Beraad maandelijks bijeenkomt, dan denk ik wel: wat doen jullie daar? Het échte rendement in deze keten moet nog gerealiseerd worden, met als voornaamste doel het op maat en daadwerkelijk brengen van recht bij de mensen voor wie we allemaal werken.

Geef met de ketenmonitor daarom vooral een eerlijk en reëel beeld. De monitor is niet een glossy folder voor de minister, het is de peilstok van de ketenpartners. Want alleen dan kun je geholpen worden en bij de verantwoordelijken in Den Haag terugleggen: ‘Jullie verwachten dit, maar op deze manier krijgen we dat niet voor elkaar. Daar hebben we dit, dit en dit voor nodig.’ 

Graag geef ik het stokje door aan Sue Preenen, hoofdofficier in Haarlem. Mijn vraag aan haar: “Welke uitdagingen zie jij binnen de strafrechtketen, met name als het gaat om samenwerken en digitalisering?”