Wees een afspiegeling van de samenleving

Welke interventies zijn er in de keten nodig zijn om over tien jaar nog relevant en legitiem te zijn? Deze vraag stelde Gert Veurink, plaatsvervangend politiechef politie Oost-Nederland, mij in de vorige column. De samenleving verandert snel; de samenstelling van de bevolking wordt anders en meer mensen willen meedoen. Daar ligt een vraag voor de strafrechtketen. De verschillende ketenpartners moeten zorgen voor brede diversiteit binnen hun personeelsbestand. Als dat niet gebeurt, mis je de aansluiting met de samenleving. Bij de rechterlijk macht worden daarin gelukkig al wel stappen gezet. Tot mijn vreugde zoekt de rechterlijke macht steeds meer naar rechters met verschillende achtergronden. Het diversiteitsbeleid is geïntensiveerd; door te werven via open dagen, door zich te profileren onder jongeren, bijvoorbeeld via contacten met universiteiten. De aandacht voor brede diversiteit is, denk ik, een gevolg van het feit dat de rechtspraak - in tegenstelling tot bijvoorbeeld de politie - al is vervrouwelijkt. Er werken relatief veel vrouwen en dat brengt de diversiteit op gang.

Ook ging de Raad voor de Rechtspraak aan de slag met de aanbevelingen uit het  rapport Visitatie Commissie Gerechten 2018 - waar ik destijds voorzitter van was - over aansluiting bij de samenleving. Daarin loopt de Raad, vergeleken met de andere ketenpartners, voorop. Ik zou graag zien dat ook de andere ketenpartners, zoals de politie of jeugdzorg - afhankelijk van de casus-, zich hierdoor laten inspireren en meer met elkaar in contact treden over het dossier.  Om uiteindelijk te komen tot organisaties die een afspiegeling van de samenleving zijn, waarin iedereen zich kan herkennen en waarin meer begrip is over en weer. Burgers voelen zich vaak niet gehoord of gerepresenteerd in het maatschappelijke debat. Denk aan jongeren, boeren of vrouwen. Bij veel groepen heerst wantrouwen tegen het justitiële apparaat. Hoe diverser het openbaar bestuur, hoe meer iedereen zich vertegenwoordigd voelt.

Om diversiteit te bevorderen kun je ook kijken naar rechtspraakprojecten in andere landen. Ik denk aan Australië waar nu sprake is van interculturele rechtspraak. Daar nemen gezaghebbende leden van de Aboriginal-gemeenschap zitting naast de rechter wanneer een Aboriginal berecht wordt. Ter vergelijking: hier zou je bijvoorbeeld kunnen overwegen een Iman te laten plaatsnemen aan de tafel van de rechter. In dit verband noem ik graag de inspirerende oud-advocaat Alexander de Savornin Lohman en oprichter van het Center for Sustainable Justice. Hij ziet maatschappelijke duurzaamheid als een nieuw hedendaags uitgangspunt voor de rechtspleging dat als algemeen rechtsbeginsel erkenning verdient en ontwikkelde concepten voor maatschappelijk duurzame advocatuur en rechtspraak. Verduurzaming van de rechtspraak kan helpen echt contact te maken met mensen en kan bijdragen aan meer draagvlak voor rechterlijke besluiten en bijvoorbeeld leiden tot vermindering van recidive.

Overigens viel mijn in mijn tijd als burgermeester en later als ombudsman ook op hoe stroperig de praktijk is en hoe lang de doorlooptijden binnen de strafrechtketen zijn. Dat kan echt vlotter, door het belang van de burger voorop te zetten en niet het belang van de organisatie. Trek waar mogelijk gezamenlijk op en werk minder langs elkaar heen. Ga om een casus te bespreken met elkaar om tafel. Dat hoeft heus niet altijd fysiek te zijn, je kunt een case ook prima online bespreken. Laten we die coronaverworvenheid alsjeblieft behouden.

Graag draag ik het stokje over aan Christa Wiertz, president van de rechtbank Amsterdam. Als het gaat om diversiteit loopt de rechtspraak in de keten en met name in de hoofdstad voorop, vind ik. Daarom is mijn vraag aan haar op welke manier de ketenorganisaties gezamenlijk werk kunnen maken van diversiteit in de keten.