Werk meer samen met private partijen

Sue Preenen vroeg mij in de vorige column of ik mogelijkheden zie voor publiek-private samenwerkingsverbanden om de werking van de Strafrechtketen te verbeteren. Wat mij betreft zijn die er voldoende en we zouden de mogelijkheden voor samenwerking meer moeten onderzoeken. Ik denk dat je de maatschappij beter dient als je de oren, ogen en kennis van private partijen gebruikt: je verlicht de druk op de keten en je kunt zaken sneller afdoen.

Wij hebben er bij de politie al ervaring mee. Zo werken we bij de beveiliging van bijvoorbeeld festivals veel samen met beveiligingsbedrijven die een deel van onze taken oppakken. Dit kan op meer plekken in de keten. Een brandalarm dat afgaat? Stuur er eerst een bedrijf heen dat polshoogte neemt. Ondermijning tegengaan? Maak het bedrijfsleven weerbaarder tegen ondermijnende criminele activiteiten.

Je zou private partijen ook meer bevoegdheden kunnen geven. Zouden ze niet ook een boete mogen uitschrijven bij een klein vergrijp? Het verlicht ons werk en je rondt een zaak ter plekke af. En dat betekent echt niet dat je alles moet vermarkten wat mij betreft. Je kunt ook samenwerken onder gezag van het OM bijvoorbeeld. Als politie werken we op deze manier samen met verschillende banken op het gebied van fraudebestrijding.

Ook aan de voorkant zie ik al succesvolle initiatieven met private partijen om minder zaken de keten in te laten komen. Dergelijke initiatieven juich ik van harte toe en zou ik graag meer zien. Denk aan iemand die aangifte doet van oplichting op internet, bijvoorbeeld via Marktplaats of WhatsApp. Kun je er dan niet voor zorgen dat een slachtoffer z’n geld terugkrijgt via een civielrechtelijke procedure? Je hoeft echt niet elke zaak aan een ZSM-tafel te bespreken met een strafrechtelijke blik. We moeten meer doen aan triage aan de voorkant, experimenteren met andere manieren om zaken af te doen, ook omdat het systeem anders verstopt raakt. Nog zo’n voorbeeld: iemand die tankt en zonder te betalen wegrijdt? Als het om een first offender gaat, zou je dat vergrijp misschien ook kunnen afdoen met alleen een bestuurlijke boete. Dus: niet in de keten wel een sanctie.

Begrijp me goed, ik wil er niet lichtvaardig over doen, er zitten ingewikkelde kanten aan. Je moet ethisch het juiste doen, rechtvaardig zijn. Je moet geen zaken willen ‘afkopen’, je moet rechtdoen, sancties opleggen zodat je laat zien: dit is ontoelaatbaar gedrag. Maar als het gaat om first offenders en je stelt het belang van de slachtoffers voorop dan kun je daar best wat meer ruimte pakken. Iemand die voor het eerst wordt opgepakt voor een winkeldiefstal? Een bestuurlijke boete met de boodschap: de volgende keer word je strafrechtelijk aangepakt. Tuurlijk, soms is het complexer dan ik nu schets, maar ik vind dat we de mogelijkheden in ieder geval samen moeten verkennen, zodat we de schaarse capaciteit optimaal inzetten.

Dus mijn oproep aan de keten: bespreek wat je aanvaardbaar vindt. Uiteindelijk gaat het erom onze schaarse capaciteit aan de juiste zaken te besteden, waarbij je recht doet aan daders en slachtoffers en rechtsgelijkheid en rechtszekerheid garandeert. Als je dat als uitgangspunt neemt, kun je best experimenteren met nieuwe werkwijzen en samenwerkingen.

Graag draag ik het stokje over aan Joyce Sylvester, politica en bestuurder, onder meer voormalig lid van de Eerste Kamer en de afgelopen jaren werkzaam als substituut ombudsman bij de Nationale Ombudsman. Mijn vraag aan haar is welke interventies er in de keten nodig zijn om over tien jaar nog relevant en legitiem te zijn.

De column van Joyce verschijnt na de zomer.