De kans voorspellen dat een veroordeelde de benen neemt.

Weblogbericht | 29-05-2020 | Bert Woest

Bert Woest

“Na de eerste acties in de keten waren er op 1 oktober 2018 nog steeds 10.749 veroordeelden die hun gevangenisstraf ontliepen. Hoe is het mogelijk dat politie, OM en rechtspraak zoveel moeite doen om iemand te veroordelen en de gestrafte vervolgens vrij rondloopt? Dat is niet te verantwoorden aan de maatschappij en aan slachtoffers. Bovendien is het geldverspilling. Toen ik directeur opsporing was bij de politie, had ik ook geen weet van deze cijfers. Voor dienders is een zaak afgerond zodra het proces-verhaal naar het OM is gegaan. Niemand vraagt daarna nog of de verdachte is veroordeeld en de straf daadwerkelijk heeft ondergaan. Dit geldt voor iedereen in de keten. Zodra je jouw stuk hebt afgerond, richt je je op de volgende zaak. Daarbij komt dat het onderwerp ‘executie’ niet erg sexy is.  

De tenuitvoerlegging van straffen mag van mij nog meer aandacht krijgen. In het programma (On)vindbare veroordeelden onderzochten medewerkers alle 10.749 zaken. Waaruit bestaat deze groep veroordeelden met een onvoorwaardelijke, onherroepelijke gevangenisstraf? Het bleek vooral te gaan om Europeanen die na een zware diefstal of mishandeling naar hun eigen land vertrokken. Vanwege gebrek aan opsporingscapaciteit plaatsten we een advertentie binnen de keten: wie wil een dag per week open bronnen onderzoeken om deze voortvluchtigen te vinden? Onder de vlag van het CJIB gingen de onderzoekers in een multidisciplinair team aan de slag, onder coördinatie van de politie. Voor eind 2019 lukte het om alle dossiers uit te pluizen. 1.000 Veroordeelden werden alsnog aangehouden en in de cel gezet. Sommigen waren inmiddels overleden of zaten in het buitenland in detentie. Het merendeel was onvindbaar.

Kunstmatige intelligentie

Daarnaast wil je natuurlijk voorkomen dat veroordeelden er vandoor gaan. Toen we voor het eerst opperden dat je verdachten wellicht langer in voorlopige hechtenis kunt houden en dan snelrecht kunt toepassen, reageerde het OM terughoudend. Proeven met snelrecht waren in het verleden namelijk niet altijd even succesvol. Het werkt niet als je elkaar de maat neemt en zegt dat een ander het niet goed doet. Ketenpartners namen we daarom mee in de analyse. Zoals ik als chef opsporing bij de politie geen besef had van wat er na afronding van het onderzoek gebeurt, waren ketenpartners verbaasd over de cijfers. Inzetten op bewustwording werkt. Inmiddels denken officieren en rechters volop mee over wat er aan de voorkant beter kan. TNO ontwikkelde een hulpmiddel: op basis van kunstmatige intelligentie kun je voorspellen hoe groot de kans is dat een veroordeelde op de vlucht slaat. Deze test zou je kunnen inzetten op het moment dat iemand in voorlopige hechtenis zit, zodat je kunt inschatten of het verstandig is om iemand langer vast te houden. Dit hulpmiddel gaan we op twee ZSM-lokaties testen.

Tot slot kijken we naar het internationale aspect, want op dit moment ligt de ondergrens om iemand in het buitenland te kunnen aanhouden op 120 dagen gevangenisstraf. Veroordeelden met een lagere gevangenisstraf zijn dus veilig in andere Europese landen. We zijn in gesprek met Polen om te kijken of ze veroordeelden ook bij lagere straffen willen opsporen en aanhouden om over te leveren aan Nederland of om ze hun straf in Polen te laten uitzitten. Eind dit jaar stopt het programma (On)vindbare veroordelen. Dan komen we met adviezen over hoe je het zo kunt organiseren dat we over een aantal jaren niet weer een zwaar programma nodig hebben. De wil om samen te werken geeft vertrouwen voor de toekomst. Ketenpartners voelen zich meer en meer verantwoordelijk voor elkaar.”

Bert Woest wil in de volgende Doorgeefcolumn graag het woord geven aan Albert Hazelhoff, algemeen directeur van het AICE, over de ketenregie sinds de invoering van de wet USB.