Breder kijken naar straffen

Weblogbericht | 20-07-2020 | Saskia Capello

“Vaak vinden toezichtgesprekken plaats in de kantoren van verslavingsreclassering, soms gehuisvest op het terrein GGZ-instellingen. Daar verblijven ook mensen met een zwakke gezondheid. Tijdens de coronacrisis was het des te belangrijker daar rekening mee te houden. Reclasseringsmedewerkers gebruikten digitale middelen om hun cliënten te spreken. Voor jongvolwassenen werkte videobellen zelfs beter. Eerder verzonnen ze smoesjes om maar niet naar hun afspraak te hoeven gaan. Nu vroegen ze: ‘wanneer bel je weer?’ Ook merkten we dat de kwaliteit van de gesprekken beter was dan bij ontmoetingen op kantoor. Vanuit hun vertrouwde omgeving voelden de gesprekken informeler en gaven cliënten meer bloot.

Voor mensen met een licht verstandelijke beperking (LVB) bleek digitaal contact ingewikkeld. Al merkten we dat het bijwonen van telehoor-zittingen juist voordelen had. LVB’ers voelen zich vaak geïntimideerd als ze een rechtszaal binnenlopen en rechters in toga zien. Daar hebben ze geen last van als ze vanuit hun eigen gebouw inbellen via een videoverbinding.

Aanvankelijk maakte ik me zorgen over deze groep. Een tijdshorizon van een week kunnen LVB’ers overzien, maar een coronacrisis van maanden is lastig. Ondanks het wegvallen van hun dagbesteding hebben ze zich verrassend goed aangepast aan de situatie.

Experimenteren

Naast digitale middelen hebben reclasseringsmedewerkers ook middelen als wandelgesprekken ingezet. Doordat je elkaar tijdens het wandelen niet aankijkt, lukt het beter om op een vertrouwelijk niveau te komen. Bedenk dat reclasseringsmedewerkers en cliënten in een ‘gedwongen kader’ aan elkaar worden gekoppeld. Het hoeft niet gezellig te worden, maar een klik of persoonlijk band is fijn als je gedragsverandering wilt bewerkstelligen. Soms blijft het nodig om een huisbezoek af te leggen. Zeker bij vermoedens van psychische problemen of middelengebruik. Maar doordat we tijdens de coronacrisis met zoveel communicatievormen hebben geëxperimenteerd, kunnen we voortaan per situatie bekijken wat het meest geschikt is.

Anders kijken

Aan de ‘afstemmingstafel strafrechtketen coronacrisis’ bekijken alle ketenpartners samen hoe we de strafrechtketen weer kunnen opstarten. Voor de crisis lagen er 20.000 zaken te wachten op een uitspraak van de rechter, inmiddels is dat aantal opgelopen tot 55.000. Het vergt onconventionele oplossingen om deze zaken binnen een redelijke termijn af te handelen.  

Ketenpartners doen alles wat in hun vermogen ligt om deze achterstanden in te lopen, maar doen dat veelal op een klassieke manier. Terwijl we deze tijd ook kunnen aangrijpen om anders te kijken. Het huidige beeld is dat straf pas een straf is als dit tussen vier muren plaatsvindt. Mijns inziens zouden we vaker buiten het strafrecht kunnen kijken. Niet in plaats van, maar naast of als onderdeel van straf. Waar is de samenleving het meest bij gebaat? Bij een dader die niet recidiveert. Een instrument als mediation kan daaraan bijdragen. Zo was er een vrouw met een ernstige cocaïneverslaving. Om drugs te kunnen kopen, had ze haar broer opgelicht. Met haar familie had ze geen contact meer. Door de inzet van de Reclassering en Perspectief Herstelbemiddeling kwam ze weer in gesprek met haar broer en kon ze ‘sorry’ zeggen. Een stap die haar echt vooruit hielp. En die waarschijnlijk effectiever is dan alleen gevangenisstraf, want ze wil haar familie geen tweede keer verliezen door opnieuw de fout in te gaan.”

In de volgende column geef ik het woord aan Hyacinthe van Bussel, directeur van TBS-kliniek de Rooyse Wissel. TBS-klinieken kampen met wachtlijsten doordat er steeds vaker een TBS-behandeling wordt aangevraagd. Hoe zouden we dit in de keten kunnen oplossen?