Tbs’ers in de wijk: van angst naar appeltaart

Weblogbericht | 31-08-2020 | Hyacinthe van Bussel

“Waar stokt het Tbs-systeem? Zijn er steeds meer Tbs-opleggingen of ontstaan de wachtlijsten doordat Tbs’ers na het behandeltraject niet kunnen verhuizen naar een geschikte woonvoorziening? In 2018 werd de Tbs-maatregel inderdaad vaker opgelegd dan in 2017: maar liefst 141 keer. In 2019 daalde dit aantal met 12. Dat zouden we moeten kunnen opvangen. De uitdaging zit in de geringe uitstroom. De voorwaardelijke beëindigingen zijn in 2019 sterk gedaald. Dat komt omdat klinieken pas een voorwaardelijke beëindiging adviseren als er ook een geschikte vervolgplek gevonden is. En mogelijk ook omdat rechters  terughoudender zijn met het voorwaardelijk beëindigen van Tbs. Ondanks deze druk op het systeem adviseren wij nooit sneller een voorwaardelijke beëindiging. Dit doen we pas als we zeker weten dat dit verantwoord is.

Nooit stonden gemeenten te juichen als een forensisch psychiatrisch centrum een beschermde woonvorm wilde opstarten, ook wel Regionale Instelling voor Beschermd en Begeleid Wonen (RIBW) genoemd. En het wordt steeds ingewikkelder. ‘Géén Michael P. in mijn gemeente!’, klinkt het. Tussen gemeenten onderling bestaan er grote verschillen. De gemeente Venray is psychiatrische patiënten gewend: er zijn hier een psychiatrisch ziekenhuis en een forensisch psychiatrisch centrum. Maar de gemeente zegt ook: ‘We nemen ze niet allemaal.’ Burgemeester Luc Winants helpt enorm. Hij heeft andere Limburgse burgemeesters uitgenodigd zodat wij, als forensisch psychiatrisch centrum, ze kunnen informeren over wat zo’n RIBW voor mensen met een forensisch profiel precies inhoudt.

Media en politiek

Ik snap dat gemeenten huiverig zijn, dit komt omdat ze er te weinig over weten. Wist je bijvoorbeeld dat forensische RIBW’s minder overlast veroorzaken dan woonvoorzieningen voor mensen uit de Wmo? Onze cliënten hebben vaak een jarenlange behandeling achter de rug en zijn goed voorbereid op deze stap. Bij ongewenst gedrag kunnen wij direct maatregelingen treffen. Een ander verschil met reguliere RIBW’s is dat forensische RIBW’s meteen de media halen als er iets misgaat. Daardoor ontstaat er een vertekend beeld. Regelmatig lees ik in de krant uitspraken van politici over hoe onverantwoord het is om Tbs’ers op verlof te laten gaan. Terwijl verlof een essentieel onderdeel van het behandeltraject is. Afgelopen jaar ging er 10.000 keer een patiënt met verlof, vier keer kwam iemand niet op tijd terug in de Rooyse Wissel.

Samenwerking Dichterbij

Om de terugkeer in de maatschappij goed te laten verlopen, hebben we onze eigen RIBW opgezet. Met ons eigen personeel. Wij hebben tenslotte de deskundigheid en ervaring in huis. In de laatste fase van hun behandeling kunnen we Tbs-patiënten daar begeleiden. Heeft iemand het dan twee jaar goed gedaan, dan is het daarna makkelijker om hem bijvoorbeeld naar een instelling voor mensen met een verstandelijke beperking over te plaatsen. Zes jaar geleden begonnen we hiervoor een samenwerking met Dichterbij, een stichting voor mensen met een verstandelijk beperking. Samen hebben we die forensische RIBW opgericht. De ene helft van het personeel komt van Dichterbij, de andere helft van de Rooyse Wissel. Een perfecte mix van expertise, waar we optimaal gebruik van hebben gemaakt. Inmiddels wonen daar 45 mensen met verschillende strafrechtelijke titels. Als de Tbs-maatregel ophoudt, kunnen mensen bij Dichterbij blijven wonen. Dit willen we in de  toekomst ook op andere plekken in Limburg creëren. Dat is ingewikkeld om voor elkaar te krijgen.

Appeltaart

Zo’n 14 jaar geleden stond de wereld op zijn kop toen we in Noord-Limburg onze eerste RIBW opstartten. De buurt was zó boos. De eerste week hebben we er personeel laten wonen, als waren het Tbs’ers in de laatste fase van hun behandeling. We wilden zo de reactie uit de buurt checken. Nou, sommige buurtbewoners smeerden de sloten dicht met lijm. We nodigden vervolgens de buurtbewoners uit op de koffie, om ze kennis te laten maken met onze patiënten, informatie uit te wisselen en al hun vragen te beantwoorden. Dit zorgde voor een ommekeer. Buren die aanvankelijk schoorvoetend op de koffie kwamen, kwamen nu langs met appeltaart. Nog geen jaar later maakte televisieprogramma NOVA een reportage in de wijk. De verslaggevers vroegen aan bewoners die pas een half jaar in de wijk woonden of ze veel last ondervonden van de woonvoorziening. De nieuwe buurtbewoners wisten niet eens dat er Tbs’ers in de laatste fase van hun behandeling woonden, ze hadden er niets van gemerkt. Het is aan ons om meer van deze goede voorbeelden te delen.”

In de volgende column geef ik het woord aan Job Knoester. Ik ben benieuwd hoe deze strafrechtadvocaat tegen de strafrechtketen aankijkt. Hoe kan de samenwerking beter?