‘Een werkstraf is beter dan een korte gevangenisstraf’

Weblogbericht | 23-02-2021 | Johan Bac

“Waarom zouden we iemand naar de gevangenis sturen als hij ook iets nuttigs kan doen voor de samenleving? Vanuit die gedachte ontstond de werkstraf een jaar of 30 geleden. Inmiddels is de werkstraf de meest toegepaste straf, na de geldboete. Tijdens de eerste coronagolf werd de uitvoering van werkstraffen tijdelijk stopgezet om de kans op besmetting met COVID-19 te verkleinen. Werkmeesters die normaal gesproken de gestraften begeleiden, werkten wel door. Ze sprongen bij op plekken waar zij normaal gesproken hun taakstraf uitvoeren. Het is belangrijk om zulke contacten warm te houden, want een twee derde van onze werkstraffen vindt plaats bij externe partijen als de Voedselbank, Staatsbosbeheer, kringloopwinkels, zorginstellingen en sportclubs. Eind mei viel de helft van deze plekken weg door financiële problemen of besmettingsgevaar. 

Gezocht: nuttig werk

Ook op onze eigen locaties konden we veel minder mensen kwijt, doordat je anderhalve meter afstand moet houden van elkaar. En dat terwijl er meer veroordeelden dan ooit zaten te wachten op een plek om hun werkstraf uit te voeren. Daarom hebben we extra locaties geopend. Verder hebben we zestig medewerkers aangenomen die onder meer op zoek gaan naar nieuwe projecten waar werkgestraften maatschappelijk zinvol werk kunnen doen, zoals het bijhouden van de tuin van een hospice of het opruimen van zwerfafval. Nog steeds zijn we op zoek naar partijen die nuttig en noodzakelijk werk hebben. 

Sneller en slimmer

Verder houden we ons bezig met innovatie, want in al die jaren is het proces nooit tegen het licht gehouden. Volgens de norm van het ministerie van JenV moet iemand binnen vijf maanden na het vonnis gestart zijn met de werkstraf. De rechter stuurt het vonnis eerst naar het CJIB, daarna gaat het naar een van de drie Reclasseringsorganisaties, waarvan wij de grootste zijn. Vervolgens zoeken we een geschikte werkplek, om de kans te vergroten dat iemand zijn straf volledig uitvoert. In Oost-Nederland hebben we geëxperimenteerd hoe dit proces sneller en slimmer kan. In de rechtbank willen we bijvoorbeeld een zuil neerzetten waar veroordeelden direct kunnen intekenen op een werkstraf. Een ander idee is om één grote werklocatie te creëren voor alle werkgestraften uit de regio. Na een korte intake gaan ze meteen aan de slag. Aan het eind van de dag beslissen we of iemand de werkstraf op dezelfde locatie voortzet of beter naar een andere plek kan gaan. 

Goedkoper dan gevangenisstraf

De helft van de gevangenisstraffen is korter dan een maand en maakt mijns inziens meer kapot dan je lief is. Mensen raken hun baan of hun woning kwijt, vaak ook nog hun sociale vangnet en komen hierdoor alleen maar dieper in de problemen. Je kunt mensen met een korte gevangenisstraf veel beter laten werken, dan laten zitten, bijvoorbeeld in combinatie met toezicht en een enkelband. Een werkstraf levert de samenleving iets op: de gestraften verrichten zinvol werk, komen in een arbeidsritme, leren iets en gaan na een werkstraf minder snel opnieuw de fout in dan na een gevangenisstraf. Het recidive ligt 47 procent lager. Wie nog niet overtuigd is: een werkstraf kost maar de helft van een gevangenisstraf.”    

In de volgende Doorgeefcolumn wil ik het woord geven aan Gerard Bakker, hoofddirecteur van de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI). Wij werken nauw samen met DJI en zijn in alle PI’s aanwezig. Welke invloed heeft corona op hun werk?